Zincirleme Trafik Kazaları.
Gaziantep ve Mardin’de Büyük Kaza
TIR’IN FRENLERİ BOŞALDI, KAMYONUN FRENLERİ TUTMADI.
Zincirleme Trafik Kazaları.
Türkiye dün Gaziantep ve Mardin’den gelen iki benzer kaza haberiyle yasa boğuldu. İki şehirde de kaza yapan araçlara yardıma gidenler faciayı yaşadılar. Mardin’deki kazada 20, Gaziantep’teki kazada 15 kişi hayatını kaybetti.
Eskiden ağır tonajlı araçlarda hidrolik fren sistemi vardı; çabuk bozulurdu, çokta kazaya sebep olurdu. Artık o sistem kamyonlarda ve TIR’larda kullanılmıyor. Şimdi “havalı sistem” var. Arabayı ilk çalıştırdığınızda, hemen hareket edemiyorsunuz; önce hava tüplerinin dolması gerekiyor. Tüpler kafi miktarda hava ile dolmaz ise, zaten isteseniz de arabayı hareket ettiremiyorsunuz.
Bazen TIR veya kamyonlarla alakalı olarak “frenleri boşaldı, kaza yaptı” haberleri işitiyoruz.. Frenlerin boşalması, aslında yanlış bir ifadedir; frenler boşalmaz.. Tüplerde hava bitebilir; o zaman da frenler otomatik olarak “kilitlenir” yani araba durur. Peki, hava tüpleri dolu olan bir arabanın frenleri niye tutmaz?
Arabanın şoförü frenleri uzun müddet kullanırsa, araba da ağır yüklü ve süratli ise, fren balatalarının kampanalara ve disklere aşırı sürtünmesinden dolayı, sıcaklıkları çok artar. Bu yüksek sıcaklık, frenleme kabiliyetini azaltır. Hatta, balatalar yanmaya başlayabilir. İşte o zaman frenler tutmaz. Hatta bu sıcaklık, lastiklere de sirayet edebilir ve lastikler gümler.
Havalar çok sıcak. Ağır vasıta kullanan şoför kardeşlerimden istirham ediyorum; bilhassa gündüz vakitlerinde inişlerde düşük vites kullansınlar. Fren pedalı ile motor frenini de ayni anda kullanıp ayni anda bıraksınlar. Bu şekilde frenlemeyi de 3 saniyeden fazla yapmasınlar. Böylece, balataların kampanaların ve disklerin soğumaları için zaman tanısınlar.
Uzun sure fren pedalına basılı tutmak, hem tüplerin havalarının boşalmasına ve hem de fren sisteminin aşırı ısınmasına sebep olur. Keza motor frenini de 3 saniyeden fazla devrede tutmak, motora zarar verir.
Mardin’de bir TIR’ın “frenlerinin boşalması” (aslında, frenlerin tutmaması) sebebiyle meydana gelen kazada 21 vatandaşımızı kaybettik, 29 yaralımız var. Vefat eden insanlarımıza Cenâb-ı ALLAH (C.C.)’dan rahmet ve mağfiret diliyorum, mekânları Cennet olsun inşallah. Yaralı kardeşlerimize de acil şifalar diliyorum.
Bu feci kazanın teknik incelemesi elbette yapılacaktır. Fakat bu noktadan sonra asıl mühim olan, şoför kardeşlerimizin, böyle sıcak havalarda araba kullanırken, fren sisteminin de bu sıcaklardan, aşırı etkileneceğini katiyen unutmamalarıdır. Rabbim cümlemizi her türlü kazalardan ve musibetlerden muhafaza buyursun, amin.
Günümüzde Otobüslerde Retarder “hız yavaşlatıcı” Sistemi Standart Olarak Mevcut.
TIR’ların ve yeni model kamyonların çoğunda da mevcut. Fakat bu sistem, otobüs kamyon ve TIR imalatçılarının ve ithalâtçılarının kendi inisiyatiflerine bırakılmamalı, standart olarak mevcudiyetleri mecburi tutulmalıdır.
Sistem, araçlardaki şaft’a (kardan mili) bağlıdır ve hidrolik çalışma prensiplidir. Şoför tarafından inişlerde devreye alınır ve aracı yavaşlatır. Modern otobüs kamyon ve TIR’larda bu sistem 5 dişlidir. Arabayı durdurmaz, fakat yavaşlatır. Bu sistem aynı zamanda frenlerin üzerindeki yükü de alır.
Kış mevsiminde karlı ve buzlu yollarda ve inişlerde arabaların kaymamaları için – çünkü fren kullanılırsa, kayma ve kontrolden çıkma ihtimâli çok yüksektir. Motor freninin de, pedal freninden bağımsız olarak kullanılmaları, hem motora zarar verir, hem de zaten gücü yetmez – retarder sistemi mutlaka mevcut olmalıdır.
Yaz mevsiminde uzun inişlerde fren sistemine fazla iş düşer; bu da balataların, kampanaların ve disklerin aşırı ısınmalarına sebep olur. Bu aşırı ısınma, balataların yanmasına ve tabiatı ile “frenlerin tutmamasına” ve hatta, lastiklerin patlamasına bile sebep olur.
Ezcümle, ağır vasıtalarda “retarder sistemi”, meselenin bütün veçheleri ile son derece faydalıdır ve mevcudiyetleri vazgeçilemez / ihmâl edilemezdir.
Selam ve dua ile kıymetli dostlarım.
Rasim Duman
Emekli J. Ord. Astsubay
Yorum Yaz