BACALI KİLİM
Yörede de dokunan bu kilim Sivrihisarlılar tarafından Sivrihisar Kalesi’ne atfedilmektedir. Bacalı kilimin, tarihçesi sudur: “Kale kuşatılmış, günlerce muhasara altında kalmış ancak bir türlü ele geçirilememiştir. Ele geçirmek için bir Türk kızının kasıtlı olarak düşmana esir düşmesine karar verilir. Kıza elli simge ve işaretler öğretilir. Her simge ve işarete belli anlamlar verilmiş ve kızdan bu simgelerle işaretleri kullanarak kalenin planını bir kilime dokuması istenmiştir. Bu dokunan kilimlerden biri nasılsa kale dışına çıkacak ve Türkler bunu ele geçirecektir. Böylece kilimin desenlerinden nerede oklu, nerede atlı askerlerin bulunduğu öğrenilecek ve plana göre saldırı düzenlenecektir.
Kız, kale çevresinde gezinerek düşmana esir düşer. Kaleye giren kız, hemen tezgahını hazırlar. Subay ve askerlere kendilerine kilim dokuyacağını söyleyerek ip sağlar. Bu arada kalenin içinde gezerek planı kafasında oluşturur. Sonra subaylarla askerlere kalenin planını simge ve işaretlerle anlatan desenleri kale planına göre yerleştirip kilimleri dokur. Düşünüldüğü gibi bu kilimlerden kale dışına çıkan olur. Kilimi ele geçiren Türkler, simge ve işaretleri çözümleyerek saldırı planı hazırlarlar. Kalenin içini adım adım öğrenen Türkler saldırıya geçerler ve bir türlü alınamayan kale “Bacalı Seccade” sayesinde fethedilir.”
* * *
BAKLAVALI KİLİM
İlikli dokuma tekniği ile dokunur. Alt ve üst bordürlerde önce siyah bir çerçeve sonra süsleme suyu daha sonra da aynalı bir şerit bulunmaktadır. Aynalar yer yer çoban iliği yer yer bödeleklerle süslenerek zenginleştirilmiştir.
Kilimin yan bordürlerinde iki geniş şerit bulunur. Şeritler ise birbirinden parmaklı çizgilerle ayrılmaktadır. Kırmızı dolgusu olan birinci şerit kurt izi motiflerle süslenir. Yeşil dolgusu olan ikinci şerit aynalarla süslenir. Bu çerçevenin içinde iki sıra halinde gagaklı zikzak çizgilerden meydana gelen aşağıya doğru beş baklava dilimi bulunur. Baklavaların içi kavak motifleri ile doldurulur. Kilimde kullanılan renkler kırmızı, yeşil ve siyahtır. Yer yaygısı olarak kullanılmak üzere yapılır.
* * *
BEŞ BACALI SECCADE
Bu kilim seccade, tasavvuftaki beş merhaleyi anlatır ve insan ruhundaki arınmayı gösterir. Renkler olgunlaşmış ulvî bir uyum sağlamıştır. Beş bacalı seccadede çok ince bir işçilik vardır.
* * *
ÇEYİZLİK KİLİM
Bu kilim çeyizlik amacıyla dokunur. Bu kilim dokunurken çok ince işçilik ve ustalık ister. Kilimin renklerinde coşku, parlaklık ve zenginlik vardır ve ahenk içindedir. Eskiden çeyizler gelin evinden damat evine develer üzerinde gönderilirdi. Bu dört buçuk metrelik kilimler çeyiz yükünün üzerine atılırdı. Kilimin deve yününden yapılan kısmı devenin üzerini örter, süslü olan bas kısımları devenin iki yanını süslerdi. Şimdi ise yörede deve olmadığı için bu kilimler yapılmamaktadır.
Kilimin alt ve üst kısmı saç örgülüdür. Ayrıca alt, üst ve yan bordürlerde Aydınlı oymağının sembolleri vardır. Bordür kavak motiflerinin yan yana dizilmesi esasına bağlıdır. Ortaya birer bödelek konulmuştur. Kavaklar arası üçgenlerle doldurularak zeminde çift başlı stilize hayvan motifleri meydana getirilir. Bordürden sonra bir sıra ilikli aynalarda oluşan bir kuşak vardır. Kuşak içinde aynalar arasına nazarlıklar islenir. Daha sonra kilimin ana desenine ve süslemelerine geçilir. Ortada bir kavak ondan sonra onu çevreleyen önce dörtgen sonra altıgenlerden meydana gelen ana madalyon ilk üçü fardah, dördüncüsü ve besincisi gagaklı sularla çevrilidir. Altıncı altıgen kurt izi motiflerle süslenmiştir. Yedinci altıgen iki renkli dikine çizgilerden meydana gelip iki yanda iki boynuza açılır. Ana desenden sonra yarım gagaklı kavak aynalardan meydana gelen bir kuşak vardır. Bu kuşakla beraber kilimin bir tarafındaki süslemeler tamamlanır.
Yan bordürde ana desen arasında kalan boşluk sekiz adet hayvan motifiyle doldurulur. Kilimin bu süslemeli kısmında koyun yünü kullanılır. Ancak aradaki iki metrelik boşluk da deve yünü kullanılır. Kilimde kullanılan yünler kalitelidir. Bu kilim ilikli dokuma tekniğiyle yapılır.
* * *
MUKAVELE-MUKABELE SECCADE
Bu seccade, küçük küçük kaleye benzeyen parmaklı motiflerden meydana gelmiştir. Bazı türlerde bu motifler birbirine bağlanmıştır. Bazılarında ise sadece ortadaki üç motif birbirine bağlanmıştır. Seccadedeki bu motifler birer insanı simgelemektedir. Bağımsız olan motifler bireysel ibadetle Allah’a ulaşmayı, bağlı olan motifler ise dayanışma ve birliktelik ile ibadetle Allah’a ulaşmayı amaçlayan simgelerdir.
Yarım ve Tam Sarı Ayak-Bıçak Sırtı-Eli Belinde-Karı Boşatan-Çoban İliği-Sığır Sidiği Motifli Kilim Örneği
DAYANIŞMA
Sadece yöreye özgü kilim çeşididir. Bu kilimler; topluluğu, kardeşliği, dayanışmayı simgeler. Her bir motif diğer motifin yarısını oluşturur. Sade bir dokuma biçimidir. Karmaşıklıktan arınmıştır.
SOFRA ALTLIĞI
Kilim dokumaları çeşitli amaçlarla kullanılır. Türklerin inançlarına göre,insanların yedikleri kutsaldır ve temizlik de inancın gereğidir. Bu yüzden yer sinisinde yemek yendiği zaman sini altına bir yaygı serilmektedir. Buna “sofra altlığı”denir. Kullanılan renkler kırmızı, mavi ve sandır.
KEPÇELİ NAMAZLA (NAMAZLAĞI)
Bu seccadede beş bacalı seccadede olduğu gibi tasavvuf inancının beş derecesi vardır. Aşamalar içinde yer alan kepçelerin Allah’a uzanan, dua eden elleri simgelemektedir. Ayrıca bu kepçeler tutumlu olmayı simgeler. İsraf, İslam inancında günahtır. İsraf etmek başkasının hakkından çalmaktır, düşüncesi ile insanlar tutumluluğa yöneltilmek istenmiştir.
KİRMANLI MENDİL
Bu dokuma, çok amaçlı bir dokumadır. Yatak örtüsü, tandır örtüsü olarak da kullanılır.
TÜLÜ
Tülü, keçi tiftiğinden yapılır. Tiftik, yıkanıp temizlendikten sonra kurumaya bırakılır. Kuruduktan sonra çeşitli renklerle boyanır ve dokunur. Yüklük örtüsü olarak kullanılır. Duvara asılır, yere serilerek süs eşyası olarak da kullanılır.
SARI- KARA (ÇUBUKLU PALA)
Yünler yıkanıp kurutulduktan sonra eğrilir ve çeşitli renklere boyanarak dokunur. Kilim olarak kullanılır.
KELETE
Çuval da denilen kelete; buğday, arpa, nohut, mercimek, toprak, un gibi tahılları koymaya yarar. Uzun olarak dokunan kelete, ikiye katlanır ve yanları dikilir. Arka yüzü düz, ön yüzü desenlidir. Kelete, 5 teneke (Ölçek) buğday alır. Yaklaşık 100-110 X 70-80 cm civarındadır.
HARAR
Gereğinde zili büyüklüğünde bile olabilen, büyük çuvaldır. Dokumada iki tarafı bütün çıkar yanları dikilir. Hararların içine buğday, arpa, un vb. koyulur. Bir depo niteliğindedir. 50 teneke buğday alır.
HEYBE
Genellikle atların ve eşeklerin sırtına koyularak kullanılan heybeler çift taraflıdır. Torba kısımlarının ön yüzü ve hayvanın sırtına gelen yeri motiflerle süslenir. Her türlü azık, yiyecek, içecek taşımada, ahş-verişte, tarlada kullanılır. Ancak günümüzde yörede hayvan gücünden yararlanma azaldığından heybe kullanımı da azalmış ve dokuması da yapılmamaktadır.
TORBA
Küçük boyutlarda ve tek saplı olup omuza asılarak kullanılır. Azık taşımada kullanılmaktadır. Ancak bu işlevi biraz eskilerde kalmıştır. Günümüzde bu amaçla az kullanılır. Artık süs eşyası olarak evlerimizde yerini almıştır.
ZİLİ
Bu dokumada her renk kullanıldığı alan içerisine gidip gelir. Kilimin tabanını ara geçkisi olarak adlandırılan ve eriş ipiyle aynı renkte olan ipler oluşturur. Bu dokuma türünde de kilim üzerinde iğne ile desen işlenmiş gibi görünüm vardır.
KARA NAMAZLAĞI
Siyah çözgü ve siyah atkıyla dokunur. Yine renkli iplerle motifler düzenlenir. Ziliye oranla dokuması çok daha güç ve zaman alıcıdır. Aynı teknik kullanılmasına karşın zili de olduğu gibi bir motif tekrarlanmamakta, birçok motif çeşitli şekillerde yerleştirilmektedir. Zili de, atkı ve çözgü kısmı tamamıyla örüldüğü halde kara namazla da motiflerin arası açıktır. Motifleri yerleştirme işlemi güçtür. Genellikle tek boyut olarak dokunur ve tek yüzeylidir. Taban yaygısı olarak kullanıldığı gibi değişen gereksinimlerle birlikte, yatak örtüsü olarak da kullanılır.
DOKUMA YASTIK
İçine yün ya da ot doldurularak ağız kısmı dikilir. Bundan sonra odanın köşelerine konulur.
* * *
Yorum Yaz