Şeyh Osman Afif Sivrihisari: H.1234/M.1818 yılında Mekke’de doğdu. Alim ve şair Ali Rüstem Efendinin oğludur. Hıfzını Mekke ve Medine’de tamamladı.
Babası bir kıtlık senesinde manevi işaret üzere akrabaları ile birlikte Anadolu topraklarına göç etmiştir. Anadolu’ya yerleşmeden önce bir müddet Şam’da konaklamış daha sonra Hatay’da ve Konya’da hicreti esnasında kardeşlerinden ikisi vefat ettiği için oralarda bulunmuştur.
Padişah Sultan II. Mahmud kendisine saygı göstererek Ankara Keskin ilçesi (Taşobası) arazisine yerleştirdi. Bir müddet sonrada Eskişehir-Sivrihisar yolunda Cöngel (Cönger) yeni adı ile Doğanca Köyüne yerleşti.
İstanbul’da bir müddet müderrislik yaptıktan sonra Sivrihisar Kurşunlu Camii yanında İrfaniye Medresesini kurmuş ve burada zahir ilim okutmakla beraber Nakşibendi – Halid’i tarikatı üzere irfan sohbetleri ile irşadını sürdürmüştür. Buraya su getirtti. Uzun müddet burada, daha sonra da İstanbul’da müderrislik yaptı. İyi bir hattat olduğu söylenir.
Tarihçi Bursalı Mehmet Tahir bey siyasete ait eser yazanlar fihristinde Sivrihisarlı Şeyh Osman Afif Efendinin siyaset eseri olduğunu tasrih etmektedir. Diyarbakır kütüphanesinde 1295 no. da kayıtlı ve şeyhülislam Atıfzade Celal Efendinin torunu Ömer Hüsameddin Efendiye ithaf ettiği “Perişan” isimli bir eseri olduğu anlaşılmaktadır. Bu kitabında “Zulmedenleri Ağır Surette Tenkit Ettiği” yazılmaktadır. Mekke ve Medine’den ayrılırken kendisine verilen beraatta sülale-i Resulullah’dan olduğunun ifade edildiği söylenir. Keza kendisinin veli olduğu keşf-ü keramet sahibi bulunduğu rivayet edilir.
1297 Rumi 1881 M. de 63 yaşında rahmet-i rahmana kavuştuğu ve Cönger (Doğanca) kabristanında metfun bulunduğu bilinmektedir. Cümlesini Allah rahmet eyleye.
Oğlu Şeyh Ahmet Şemseddin Efendi, babası gibi evliyadan olup, Kalp gözü açık keşfi keramet sahibi bir zat idi. İyi bir hattat olup, ömrü boyunca irfaniye medresesinde müderrislik yapmıştır. Türbesi Sivrihisar ilçesindeki tarihi Kurşunlu Camii bitişiğindeki Hamdi Baba Türbesi içindedir. Türbesi ziyaretgahtır.
Not: Kabri başındaki yazıdan Lakap olarak Kürt Osman Efendi denmişse de dayanağı yoktur.
Kendisi Kibar-ı Evliya’dan ve Ricalullah’tan bir zat olup Sivrihisar – Eskişehir yolu üzerinde Cönger (Doğanca) Köyünde Ziyaretgahtır. Yerine Osman Abdülmennan Efendiyi halife bırakmıştır. Oğlu Şeyh Ahmed Şemseddin Efendi ise Seydişehirli Hacı Abdullah Efendi Hazretlerinden icazet alarak babasının Hankâhı ve Medresesini ihya etmiş ve halife bırakmadan ahirete irtihal etmiştir.
Yaşadığı süreç içerisinde;
-Medrese açıp vakfetmesiyle hayır sahibi olduğu -Medreselerde ömrü boyunca müderrisliğiyle eğitimimize katkısı,
-Hat sanatının büyük ustası olması sebebiyle sanatımıza katkısı,
-Kütüphanelerdeki eserleriyle kültürümüze katkısı,
-Büyük Evliyaullah olması hasebiyle dinimize diyanetimize hizmetleri ve yazmış olduğu şiir ve deyişlerle Türk edebiyatına katkısı çok önemlidir.
Toplumumuzda örnek şahsiyetler arasında yer alan tarihimizce tescillenmiş bu mübarek zat Eskişehir’imiz için geçmişten geleceğe isminin yaşatılması gereken büyük değerlerimizden birisidir.
Bu zat sevgili Peygamberimiz (sav)’in altın silsilesinin 33. sırasında yer almaktadır. Büyük Evliyadan Mevlana Halidi Bağdadi Hazretlerinin 3. kuşak talebesidir.
Seyyid ve Şeyh Osman Afif Efendinin Kabri Mahmudiye İlçesi Doğanca (Cönger) Köyünde Türbe’dedir. Yani Eskişehir’den çıkışta Ankara’ya giderken 50. km de Ana kara yolu üzerindedir. Türbesinin önünde Şanlı Bayrağımız dalgalanmaktadır. Yol kenarında türbe yön levhası vardır.
Türbesi İnanç Turizmi çerçevesinde tüm Anadolu insanımız tarafından devamlı ziyaret edilmektedir. Ayrıca araştırmacı akademisyen ve yazarlarca da türbe içerisindeki bilgilerden faydalanılmaktadır. Türbe içerisinde bilgi köşesi vardır.
İrfaniye Medresesi daha önce Hızır Bey medresesi adı ile anılıyordu. Bu medrese Nasrettin Hoca’dan oğlu Celal Beye, ondan da oğlu Hızır Beye intikal ettiği, medresenin bitişiğindeki konağın Hızır Bey Konağı olduğu bilinmektedir. Medrese 1870 yılında konağı ile beraber Osman Afif Efendi, Vakıf idaresinden satın alınıp, İrfaniye Medresesi adı ile kendi vakfına bağlanmıştır.
Dünyaca ünlü büyük halk şairi ve hak aşığı YUNUS EMRE’nin gerçek mezar yerinin bulunmasında “Keşfi Keramet” sonucunda tespit ettiği ve bundan yüzyıl sonra gerçek mezarının “Anıt Mezar ve Külliye” yapılmasına vesile olmuştur. Osman Afif Efendi Yunus Emre ve Nasrettin Hoca’nın kültürel mirasına sahip çıkarak, eserlerin düşünce ve fikirlerinin günümüze yansımasını sağlamıştır.
Aydın Meşahiri, kitabının 77. Sahifesinde meşayıhı Nakşibendiden Osman Abdulmennan Efendinin İstanbul’da, Sivrihisarlı Şeyh Osman Afif Efendi’den okuduğunu yazmaktadır.
Başbakanlık Devlet Osmanlı Arşivleri Resmi kayıtlarına göre hat yazısıyla yazmış olduğu “Delaillül Hayrat” isimli eserinden dolayı devletçe hicri 1289 senesinde ödüllendirilmiştir. Yazmış olduğu bu eser, zamanın ünlü yazarlarından İbnül Emin Mahmut Kemal İnal’ın 1957 yılında neşretmiş olduğu “Osmanlının Son Hattatları” isimli eserlerinde Delailül-Hayrat’ın son iki sayfası konulmuştur.
Sivrihisarlı Şeyh Osman Afif Efendi’nin yazmış olduğu “Delaülül-Hayrat” isimli eserin ise zamanın meşhur hattatlar koleksiyoneri olan Ethem Hakkı Ayverdi’de olduğu belirtilmektedir. Bu kişinin koleksiyonunda eserleri yıllardır sergilenerek birçok Hattata ilham kaynağı olmuştur.
Sivrihisarlı Seyyid ve Şeyh Osman Afif Efendi aynı zamanda Tasavvufi şiirleri de vardır. Kendine ait Divanı olduğu söylenmektedir. Fakat bu eserin araştırmaları devam etmektedir.
Yaşantısı boyunca medrese baş-müderrisliği, müderrislik yapmıştır. Bu zat zamanın devlet kademelerinde bulunan üst düzey yöneticiler ile halef selef olduğu resmi devlet arşiv evraklarından anlaşılmaktadır. Yetiştirdiği çok önemli şahsiyetler devlet üst kademelerinde önemli vazifelerde görevlendirilmişlerdir. Talebelerinden çoğu zamanın mantık ve felsefecisi vede astronomi kitap yazarlarındandır. Talebelerinin de bu konularda yazmış oldukları çok önemli eserleri bulunduğu bilinmektedir.
Şeyh Osman Afif Efendi, Başbakanlık Vakıflar Genel Müdürlüğünden edindiğimiz “İrfaniye Medresesi” vakfiyesindeki açıklamalara göre; büyük evliyalarından olduğu açıklanmaktadır. Ayrıca Başbakanlık Devlet Osmanlı Arşivlerindeki resmi kayıtlarda ise “Saadat-ı Sofiye”’den olarak bahsedilmesi ise sevgili Peygamber Efendimiz (sav)’in soyundan gelen büyük evliyalara atfedilen bir sıfat olduğu belirtilmektedir.
Seyyid Şeyh Osman Afif Sivrihisari: Türk Dünyasından Dağıstan’ın Şirvan şehrinin büyük alimlerinden Seyyid Şeyh İsmail Şirvani ile Şirvan Ağdaşlı Seyyid Şeyh Hacı Ahmed Gıyasi’nin yetiştirdiği şahsiyetlerden olan, Alim, Mutasavvuf ve Hattat, Sivrihisarlı Seyyid Şeyh Osman Afif Efendi 22 yaşında başladığı Müderrislik (Profesörlük) görevine önce Dersaadet’de (İstanbul) uzun bir süre devam etmiş ve birçok talebe yetiştirmiştir. Bu talebelerden en meşhurları Dünyaca bilinen Türk Mantık Bilgini ve ilk Türk Mantık Eseri olan “Hülasat’ül-mantık fi şerhi tehzib-il mantık”ın yazarı Denizlili Osman Abdülmennan Efendi ve Astronomi Bilgini ve Hattat İbrahim bin Ahmed Bursevi ‘dir.
Osman Afif Efendinin Eserleri;
-Nesh Hat yazısı ile yazdığı Kur’an-ı Kerim – İstanbul’da Müze’de
-Nesh Hat yazısı ile yazdığı Delail’ul-Hayrat – Padişah Sultan Abdulaziz Han’a takdimen
-Nesh Hat yazısı ile yazdığı Delail’ul-Hayrat – İstanbul Kubbealtı Sanat Galerisi Ekrem Hakkı Ayverdi Koleksiyonu
-Mevhub-u Mahbub Şerhi – Sivrihisar Nüshası
-Zulmedenleri Ağır Surette tenkit ettiği Siyaset Eseri Diyarbakır Kütüphanesi
-Şiirler , Veciz Sözler
-İlm-i Kelam Kitabı olan İradet’ul Cüz’iyye – Hacı Selim Ağa Kütüphanesi
***
Sivrihisarlı Şeyh Osman-ı Afif Efendi Hazretlerinin Eski El Yazmalarından Bulunan Bir Ezgisi: İlahisi
Diyarı gurbette kaldım
Halimden anlar yadigarim yok
Sevdai mihette bi mecal oldum
Derdü gamdan özke elimde varım yok
Buçerhin elinden gülmedim bir dem
Akan çeşmim yaşını silmedim bir dem
Derdü gamdan azad olmadım bir dem
Çok diyaz eyledim geçmedi dilek
Ahımdan aciz gökteki melek
Veciz Sözler
Ne cennette ne tuğbada
Gönül eğlenmez eğlenmez
Cemallullahı görmeyince
Gönül eğlenmez eğlenmez
Misafir Tavsiyesi
Ey Misafir
Al abdesti kıl namazı
Kıble bu caniptedir
İşte leğen işte ibrik
İşte peşkir iptedir
Kaynaklar:
Bütün Yönleriyle Sivrihisar – Orhan Keskin
www-eskisehirkulturturizm-gov-tr
Eskişehir Valiliği ESKİyeni Şehir Kültürü Dergisi, Ağustos 2010
Yorum Yaz