– KAYMAZLAR EVİ –
Kaymazlar Evi vaziyet plânı (Kubbeli Mahallesi Mavikadın Sokak No:23)
Mavi Kadın sokakla Hızır Bey sokağının kesiştiği köşedeki paftada yer almaktadır. İki katlı yapının giriş katı ile üst katının kuzey duvarı yığma çamur harçlı moloz taş duvar; üst katının diğer kısımları ve oda bölme duvarları ise ahşap arası kerpiç dolgulu karkas şeklinde inşa edilmiştir. Yalnız üst katın kuzeybatı duvarı sonradan onarım görmüş ve bu kısım tuğla ile örülmüştür. İlk bakışta üst üste bindirilmiş konsollarla sokağa doğru uzanan gönyeli çıkmasıyla dikkati çeken evin üstü kırma çatılı ve özgününde alaturka kiremitle örtülü iken, bunların kırılıp düşmesi sonucunda, bir kısmı makine kiremiti, sofa bölümünün üzeri de çinko saçla kapatılmıştır. Yapının saçakları kaplamasızdır. Giriş katı halen bir ailenin barınağı olarak işlevini sürdüren evin üst katı kullanılmadığından harap vaziyettedir.
Ev, güney tarafında tandırevi ve hela elemanlarının bulunduğu küçük bir hayata sahiptir. Buraya Mavi Kadın sokaktan açılan ahşap bir kapıyla girilmektedir.
Küçük ölçülerde ele alınan yapı, plânı bakımından Sivrihisar’ın geleneksel dış sofalı diğer evlerinden farklılık göstermektedir. Evin hayattan girilen alt katı bir giriş mekânı ile ona açılan yamuk plânlı bir odadan ibarettir. Üst katı ise dar ve uzunlamasına dikdörtgen plânlı bir sofa ile onun arkasında yer alan iki oda mekânından oluşmaktadır. Dıştan 13 basamaklı ahşap merdivenle evin üst kat sofasına çıkılmaktadır. Söz konusu merdiven evin hayat yönünde ahşap direklerle taşınan sofanın altına yerleştirilmiştir. Merdiven kovası da hemen hemen mekânın ortasına açılmıştır. Günümüzde çerçeveleri sökülmüş haldeki çok sayıda pencereden ışık alan sofa oldukça aydınlıktır.
Sofanın kuzey tarafında iki geniş açıklıkla buraya bağlanan bir odaya geçilmektedir. Zemini tuğla döşemeli olan ve giriş niteliği taşıyan bu bölümden kapısı ahşap işlemeleriyle dekorlanmış diğer odaya girilir. Sokak yönündeki çıkmayla genişletilerek düzgün dikdörtgen plânlı bir mekâna dönüştürülen bu oda dört pencereden ışık almaktadır. Özgününde bunun da zemini tuğla döşemelidir. Ancak tuğlaların büyük kısmı sökülüp alınmıştır. Yine ince ahşap içliği sergileyen tavanının da büyük bölümü tahrip edilmiştir. Odanın giriş yönündeki duvarını ahşap yüklük ve dolap elemanları kaplamaktadır. Bunun karşı istikâmetinde ve pencere önünde, varlığı kalan izlerinden tespit edilebilen sedir ise yerinden sökülerek kaldırılmıştır. Özenli dekoratif unsurları ve konumu, bu mekânın evin baş odası olduğuna işaret etmektedir.
Süslemesi
Dışta, gönyeli bir çıkmayı taşıyan ahşap konsolların cepheyi hareketlendiren görüntüsünden ve ahşap pencere parmaklıklarından başka süslemesi bulunmayan evin, iç bezemeleri yalnızca üst kattaki baş odada toplanmaktadır. Odaya girişi sağlayan üzeri kemerli, tek kanatlı ahşap kapısı süslemelidir. Kapının sövelerinde, açıklık kemer üzengilerindeki ahşap dekorasyonlar özellikle dikkat çekicidir. Kapı kemerinin üstünde, etrafı yaprak dizisi ve zikzaklarla çevrelenmiş kitabelik şeklinde dikdörtgen bir kartuş görülmektedir. Ancak bunun ortasında herhangi bir yazı veya tasvir yoktur. Kapı aynalığında balık şeklinde bir çekecek elemanının bulunması da oldukça ilginçtir. Giriş kısmının çıtalı ahşap tavanı gösterişlidir. Bu bölüm, iki yanda dolap gözlerinin süslemeleri ile uyumlu bir bütün oluşturmaktadır.
Yüklüğü, dolap kapakları ve çiçekliği iyi derecede ahşap işçiliği sergileyen bu odanın ahşap tavanı ayrıca üzerinde durulmaya değer niteliktedir. Fakat, yukarıda da belirttiğimiz gibi bu tavan bir köşeliği ile göbeğinden ve kenar suyundan pek az bir bölümü dışında tahrip olmuş durumdadır. Kalan izlerinden, ortadaki yuvarlak göbek kompozisyonunun kırmızı aşıboyalı tahta zemin üzerine çakılan oyma tarzında bitkisel dal ve çiçeklerin çevrelediği stilize bir güneş (çarkıfelek) motifinden oluştuğu tespit edilebilmektedir. Tavanın kenar bölümlerini, yine kırmızı aşıboyalı zemin üzerine ince işçilikli küçük parçaların çakılmasıyla elde edilen köşebender ve kenarsuyu bordürler kuşatmaktadır. Hem göbekte, hem de köşebenderde şuaların siyaha boyanmış olması, kırmızı zeminle uyumlu bir tezat meydana getirmektedir. Göbek ile kenarlardaki bordürler arasındaki kısım ise kare alanlar içerisine yerleştirilen stilize çarkıfelek motifleri ile doldurulmuştur. Odanın doğuya bakan bir çift penceresinin ortasına yerleştirilen dolabın ahşap oymaları da mekânın estetiğine zenginlik katmaktadır.
Tarihlendirme
Kitabesi bulunmayan yapının inşa tarihine ait herhangi bir bilgiye de sahip değiliz. Bu bakımdan yapı için kesin bir tarih vermek mümkün değilse de gerek inşa malzemesi, gerekse süslemesindeki özellikleri dikkate alınarak evin 19. yüzyılın ikinci yarısından kalmış olduğu düşünülmektedir.
* * *
Tarihi Sivrihisar Evleri
Prof.Dr. Yüksel Sayan – Ege Üniversitesi, 2009
Yorum Yaz