Dalimanlar Evi vaziyet planı (Cumhuriyet Mahallesi Sinan Paşa Sokak No: 16)
İki katlı evin zemin kat dış duvarları su basmanına kadar çamur harçlı moloz taş örgüsü, üst kısımlar güney ve doğu cephelerde ahşap çatkı arası tuğla, iç ve diğer duvarlar ise ahşap çatkı arası kerpiç dolgulu karkas olarak inşa edilmiştir. Yapının alt katının sokak cephesi sıvanmış ve üzeri kireçle badana edilmiştir. Evin bu yönde üst katı sokağa çıkmalıdır. Dıştan bakıldığında konutun pencere açıklıklarıyla hayata ve sokağa doğru yöneldiği görülmektedir. Bir başka deyişle, dış cephelerde pencereler yalnızca hayat ve sokak yönünde açılmıştır. Buna karşılık, kuzey ve batı cepheler dışa sağır tutulmuştur. Üstü kırma çatılı ve oluklu kiremitle örtülüdür.
Eve giriş hayata açılan çift kanatlı ahşap bir cümle kapıyla sağlanmıştır. Bu kısım sokak yönünden yüksek bir duvarla ayrılmaktadır. Hayattan ikinci bir kapıyla girilen alt kat, özgününde ortada bir sofa ile, bunun doğu ve batı ucunda yer alan iki odadan ibarettir. Halen kullanımda olan bu kat, günün ihtiyaçlarına göre kimi değişikliklere uğramıştır. Nitekim sofanın kuzey tarafında bulunan küçük oda ve mutfağın sonradan bölünerek oluşturulduğu anlaşılmaktadır.
İçten ahşap bir merdivenle üst katın sofasına çıkılmaktadır. Doğu – batı istikametinde, evin büyüklüğüne oranla oldukça geniş bir alanı kaplayan ve kuzey duvarında bir ocağı bulunan sofanın her iki ucunda birer oda yer almaktadır. Çift kanatlı kapıya sahip doğudaki odanın bitişiğinde ayrıca küçük bir harçevi bulunmaktadır. Bugün evin ardiyesi olarak kullanılan ve bir depoya dönüştürülen bu kat özgünlüğünü büyük ölçüde korumaktadır.
Ev iç sofalı olmakla birlikte, düzenleme açısından farklı bir plân şekli göstermektedir. Sofanın dışa bakan yüzünün uzun tutulması ilk anda dış sofalı plân şeklini anımsatmaktadır. Ancak, odaların arkada değil de iki yanlarda yer almış olması yapıyı iç sofalı olarak tanımlamamızı gerektirmektedir.
Pencere önlerini boydan boya dolanan sedirler ile gömme dolap ve yüklükler odaların sabit elemanlarıdır. Sokağa çıkmasıyla dıştan da belirgin şekilde vurgulanan doğu baştaki mekanın hem konumu hem de süslemelerinden evin baş odası olduğu anlaşılmaktadır.
Süslemesi
Yapının cephesi, giriş kat seviyesinde sıvanarak badana edilmiştir. Buna karşılık, derz aralan harçla doldurulan tuğlaların çeşitli şekillerde istiflenişi ile üst kat cephelerinde oluşturulan bezemeler dış görünüşü zenginleştirmektedir. Sokak yönündeki çıkma ve onu taşıyan ahşap eliböğründeler evin bu cephesine hareket kazandırmıştır. Üst kat pencerelerinin alt yarısındaki ahşap kafesler de işlevsel olmanın ötesinde dış cephenin estetiğine katkı sağlamaktadır.
Evin Üst katında oda kapıları ve dolap-yüklük kapakları yalın geometrik süslemelere sahiptir. Çift kanatlı bir kapıyla girilen baş odanın duvarındaki lambalık (alçı raf), hem üzerindeki yazı hem de süslemesi ile diğer örneklerde gördüğümüz kompozisyonu tekrarlamaktadır. Bunlardan başka süsleme açısından mekânın en dikkati çeken elemanı çıtak tavanıdır. Burada tavan içe doğru derinleşen kademeli bir örtü biçimindedir. Şamdanlar Evi’nin baş odasında da karşılaştığımız bu tavan şekli, süsleme motifleriyle ondan ayrılmaktadır. Ortada kırmızı kadife üzerine altın yaldızla (varak) boyanmış soyut bitki motifleri ile doldurulmuş sekizgen göbeği kare bir bölüm çevrelemektedir. Süslü çıtalarla zenginleştirilen bu bölüm, tavanın en yüksek kısmını oluşturmaktadır.
Tarihlendirme
Evin üst katında, baş odanın duvarında “Maşaallah 1320” yazılı alçı lambalıktan başka, yapının tarihine ilişkin herhangi bir kitabe ve kayıt bulunmamaktadır. Bu tarih esas alındığında, yapının 1902 tarihinde tamamlanmış olması gerekmektedir.
* * *
Tarihi Sivrihisar Evleri
Prof.Dr.Yüksel Sayan – Ege Üniversitesi, 2009
Yorum Yaz